Renifer szary pleciony do postawienia 17 cm

Latające renifery są baśniowymi istotami. Kiedy jednak postawimy je na ziemi, mamy tu prawdziwe zwierzęta. Renifer polarny (Rangifer tarandus) jest jednym z najpowszechniejszych kopytnych na świecie: Obywa polarne i subpolar­ne obszary Europy, Azji i Ameryki (tutaj znany jest pod nazwą karibu). Jest też jednym z najstarszych, jego przodkowie pojawi­li się przed około 680 tysiącami lat. W obecnej postaci żyją renifery na Ziemi nie mniej niż 200 tysięcy lat. Początkowo także ob­ywały większe tereny niż dzisiaj, podczas ostatniej epoki lodowej żyły i u nas.

Masywne rogi zdradzają pokrewieństwo z jelonkiem. Ze wszystkich jeleniowatych renifer ma jednak rogi w proporcji do ciężar­ności ciała największe. I jest to jedyny przedstawiciel tej grupy, u którego rogi wyrastają także samicom. Nie służą im bowiem tylko do walk, pomagają też przy wykopywaniu pokarmu spod śniegu. Samce zrzucają je już w grudniu, tak że w okresie, gdy powinni ciągnąć sanie załadowane prezentami, mają łyse głowy. Natomiast samice zrzucają rogi latem i do zimy odrastają im nowe. To dlatego, aby swobodnie dostały się do pokarmu, którego potrzebują do rozwoju nienarodzonych młodych. Rogate renifery ciągnące sanie Świętego Mikołaja to więc koniecznie samice!

Renifery do życia

Do sań także oczywiście nie są zaprzężeni dzicy renifery, ale domowe. I tym są wśród jeleni wyjątkowe – są jedynymi, które zdomestykowały. Naukowcy szacują, że domestykacja zaczęła się w więcej miejscach północnych obszarów Eurazji około 2000 do 800 lat n.e. Pierwotni mieszkańcy tundry renifery dostarczali wszystkie źródła niezbędne do przetrwania: mięso, tłuszcz, krew i mleko, skóry i wełnę, a także rogi, kości i ścięgna do produkcji narzędzi. Dodatkowo ludzie wykorzystywali je jako siłę roboczą do ciągnięcia. W północnej Europie i na Syberii domowe renifery do dziś są najważniejszym zwierzęciem hodowlanym.

Magiczne zwierzęta w rzeczywistości

Symbolem Świąt Bożego Narodzenia renifery stały się stosunkowo niedawno. W roku 1823 w amerykańskich gazetach opublikowano wiersz "Wizyta Świętego Mikołaja", w którym po raz pierwszy pojawiają się sanie ciągnięte po niebie przez osiem reniferów. Autor wiersza, Clement C. Moore, jednak nie był pierwszym, kto latające renifery "odkrył". W kulturze nordyckich narodów i mieszkańców Syberii występowały dawno. Były to duchowe pomocnicy szamanów, których chronili. Na ich grzbietach szamani podróżowali do innych światów, renifery także towarzyszyły duszom zmarłych na Tamten świat. Renifer jest więc nie tylko zwierzęciem domowym, ale i magicznym symbolem.

Stworzone na północ

Oprócz rogów obie płci mają renifery także wiele innych niezwykłych przystosowań do życia w polarnej tundrze.

- Szczególnie uformowane nozdrza mają ekstremalnie powiększoną powierzchnię. Wdychane powietrze przy przejściu przez nozdrza ogrzewa się do temperatury ciała i nie przedostaje się do płuc zimne. Przy wydychaniu na błonie śluzowej kondensują pary, które wilgotnią suchy wdychany powietrze.

- Kopyta reniferów zmieniają w ciągu roku swój wygląd i funkcję. Latem, kiedy grunt w tundrze jest miękki i pełen wody, mają ich poduszeczki sprężysty, gąbczasty charakter i szeroką powierzchnię. Zimą natomiast zwężają się i chowają pod twardy brzeg kopytek. Nogi tak nie ślizgają się po lodzie i służą jako ostry narzędzie do przebicia zmarzniętej pokrywy śnieżnej i wykopywania pokarmu spod śniegu.

- Głównym pokarmem reniferów są porosty - to jedyne ssaki, a z wyjątkiem kilku mięczaków, jedyne zwierzęta, które potrafią je strawić.

- Renifery widzą także w obszarze UV, co pomaga im przetrwać: W Arktyce wiele obiektów (ślady, sierść) widać tylko w UV świetle. W ciągu roku także w ich oczach zmienia się kolor odblaskowej warstwy (tapetum lucidum). Latem jest złota i odrzuca większość światła na zewnątrz oka. Zimą za polarnej nocy ma kolor ciemNoniebieski. Nie odrzuca tym bardziej żadnego światła, ale rozprasza go wewnątrz oka, tak że renifer w mroku łatwiej dostrzega ruch drapieżnika.

Renifer szary pleciony do postawienia 17 cm